ที่มาภาพ China Cultural Center in Bangkok

หากเอ่ยถึงศิลปะการแสดงอันเลอค่าประเภทหนึ่งที่ต้องอาศัยสมาธิในการควบคุม กอปรกับทักษะทางนาฏศิลป์ขั้นสูงสำหรับการเคลื่อนไหว หลายคนคงเดากันออกได้ไม่ยากใช่ไหมคะว่าผู้เขียนกำลังกล่าวถึงศิลปะการเชิดหุ่นกระบอก ซึ่งในปัจจุบันถือเป็นศิลปะการแสดงชั้นสูงที่หาชมได้ยากพอสมควร ด้วยความวิจิตรงดงามของตัวหุ่นกระบอกที่ร่ายรำถ่ายทอดเรื่องราวตามการบังคับของผู้เชิด ทำให้ผู้เขียนเกิดความสนใจที่จะศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับศิลปะแขนงนี้ในประเทศจีน ซึ่งเมื่อได้ทำการค้นหาแล้วผู้เขียนพบว่าศิลปะหุ่นกระบอกของจีนก็มีความน่าสนใจไม่แพ้กันเลยทีเดียว

หุ่นกระบอกหรือในภาษาจีนเรียกว่ามู่โอ่ว (木偶) ถือเป็นศิลปะการแสดงพื้นบ้านของจีนที่มีประวัติอันยาวนานเป็นพันปี！ ซึ่งเป็นการแกะสลักและทาสีให้เป็นตัวละครเพื่อนำมาแสดงบอกเล่าเรื่องราวต่างๆ โดยผ่านการเชิดตัวหุ่นไปพร้อมกับทำนอง และศิลปะแขนงนี้ยังถือเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของจีนปี 2006 อีกด้วย สำหรับช่วงเวลาของการกำเนิดศิลปะมู่โอ่วหรือการเชิดหุ่นกระบอกจีน สันนิษฐานกันว่ามีมาตั้งแต่สมัยราชวงศ์ถัง โดยในหนังสือ “เฟิงชื่อเหวินเจี้ยนจี้” (封氏闻见记) ซึ่งเป็นหนังสือบันทึกเกี่ยวกับวัฒนธรรมประเพณีของราชวงศ์ถังมีบทหนึ่งได้เขียนกล่าวถึงการนำไม้มาแกะสลักเป็นตัวละครต่างๆ โดยมีลักษณะคล้ายกับคนจริง ซึ่งพอจะคาดเดาได้ว่าเป็นการกล่าวถึงศิลปะหุ่นกระบอกมู่โอ่วนี่เอง

ต่อมาเมื่อเข้าสู่สมัยราชวงศ์ซ่ง ศิลปะหุ่นกระบอกมู่โอ่วก็ได้รับการพัฒนาไปอีกขั้น ทั้งยังเริ่มได้รับความนิยมทั้งในเรื่องของการแสดงและเทคนิคการผลิตตัวหุ่นกระบอก จนนำมาซึ่งการเป็นต้นแบบการแสดงเชิดหุ่นกระบอก โดยในปัจจุบันมีมู่โอ่วหรือหุ่นกระบอกอยู่หลายรูปแบบด้วยกันไม่ว่าจะเป็น หุ่นกระบอกที่ใช้ไม้เชิด (杖头木偶) หุ่นกระบอกที่ใช้เชือกเชิด (悬丝木偶) หุ่นกระบอกที่เชิดในน้ำ (水木偶) เป็นต้น ศิลปวัฒนธรรมแขนงนี้ต่างได้รับการสืบสานส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่นจนนำมาซึ่งการก่อตั้งเป็นคณะแสดงหุ่นกระบอกจีนมากมายทั่วจีน โดยจะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทั้งในเรื่องของโครงสร้าง รูปทรงลักษณะของหุ่น หรือแม้แต่ความสวยงามก็ล้วนมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่

สำหรับการจัดแสดงศิลปะหุ่นกระบอกมู่โอ่วของจีนในไทยที่ผู้เขียนได้มีโอกาสเข้าร่วมรับชมคือการแสดงหุ่นกระบอกจีนในช่วงเทศกาลตรุษจีนที่จัดขึ้นโดยศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศจีน กรุงเทพฯ ในปี 2018 ที่ผ่านมา ซึ่งได้รับเสียงตอบรับจากผู้ชมชาวไทยดีอย่างล้นหลาม ซึ่งจากการสัมผัสด้วยตนเองของผู้เขียนรู้สึกว่าถึงแม้จะฟังคำกลอนจีนที่ใช้ประกอบการเชิดหุ่นไม่ค่อยเข้าใจนัก แต่ท่วงท่า ทำนองและอารมณ์ที่หุ่นกระบอกได้สื่อออกมาสามารถทำให้ผู้เขียนเห็นถึงเสน่ห์และรับรู้เข้าใจได้ถึงอารมณ์ต่างๆ ของตัวละครได้เป็นอย่างดี

ศิลปะหุ่นกระบอกมู่โอ่วไม่เพียงแต่จะเป็นศิลปะพื้นบ้านโบราณที่มีไว้เพื่อสร้างความบันเทิงให้กับพวกเรามาเป็นระยะเวลานานแล้วเท่านั้น หากแต่ยังถือเป็นศิลปะอันล้ำค่าอีกแขนงหนึ่งที่เปรียบเสมือนเป็นสะพานเชื่อมต่อเสริมสร้างกระชับความสัมพันธ์อันดีของจีนกับนานาประเทศ โดยผ่านในรูปแบบของศิลปวัฒนธรรมอันล้ำค่าแขนงนี้

แหล่งอ้างอิง

https://zhidao.baidu.com/question/609826478.html?qbl=relate_question_4&word=%C4%BE%C5%BC

https://zhidao.baidu.com/question/1604629735614660427.html?fr=iks&word=%C4%BE%C5%BC&ie=gbk

http://www.puppetchina.com/#/index

https://baike.baidu.com/item/%E6%9C%A8%E5%81%B6/8966824?fr=aladdin